Asıl adı “Kitab-ı Dedem Korkut Ala Lisan-ı Taife-i Oğuzan”(Oğuzların Diliyle Dede Korkut Kitabı) olan Dede Korkut Hikayeleri kitabı, destan döneminden halk hikayeciliği dönemine geçiş eserimizdir.
Orta Asya’da şekillenen Kitab-ı Dede Korkut, Türkler’in Anadolu’ya gelmeleri ve İslamı tanımalarıyla birlikte dini ve çevresel faktörlerin etkisiyle değişikliğe uğramıştır. Kitab-ı Dede Korkut, parça parça ve başka versiyonlarla bugün Anadolu’nun çeşitli yerlerinde bulunmaktadır. Kim tarafından yazıya geçirildiği bilinmese de,15. ve 16. yüzyıllarda yazıya geçirilmiştir.
Gelelim Kitab-ı Dede Korkut’a…
12 destansı hikayeden oluştuğunu bilmeyen yoktur.
Bu destansı hikaye dışında 1 ön sözü bulunmaktadır. (Ön sözü Muharrem Ergin/Dede Korkut Kitabı’ndan okuyabilirsiniz.)
Destanlarda, Kuzeydoğu Anadolu bölgesindeki Oğuz Müslümanlarının hayatını anlatan hikayelerin yanı sıra, İslamiyet Öncesi dönemlerden de izler bulunmaktadır.
Bugün elimizde olan iki nüshanın, Akkoyunlu Devleti’nin (1403-1508) çökmeye başladığı dönemlerde yazıya geçirildiği tahmin ediliyor.
Maalesef kendi ülkemizin sınırları içerisinde bulunmasa da, iki nüshadan birisi Almanya Dresten kitaplığında, diğeri ise Vatikan’da bulunmaktadır.
Eksiksiz şekilde Almanya Dresten kitaplığında bulunan nüsha:
Altı hikayenin yer aldığı Vatikan’da bulunan eksik nüsha:
Dede Korkut kitabının özelliklerine değinecek olursak;
-Azerbaycan Türkçesi ile oluşturulmuştur.
-Eserin yazarı belli değildir.
-Nazım ile nesir iç içedir.
-Hikayelerin konuları; aşk, yiğitlik gösterisi, kahramanlık, boylar arasındaki savaştır.
-15. yy’da yazıya geçirilmiştir.
-Eser, bir ön söz ile 12 hikayeden oluşur.
-Olağanüstü olaylarla gerçeğe uygun olaylar eserde iç içedir.
-Türklerin eski yaşam tarzları ile ilgili ayrıntılar yanında İslam dini ile ilgili özellikler de vardır.
-Eserde geçen “Dede Korkut” meçhul bir halk ozanıdır.
-Hikayelerde Oğuzlar’ın çevredeki boylar ile aralarındaki savaşlar ve kendi iç mücadeleleri yer alır.
Dede Korkut (Korkut Ata) Kimdir?
Oğuz Türklerinin eski destanlarında yüceltip kutsallaştırılmış; bozkır hayatının geleneklerini ve törelerini çok iyi bilen, kabile teşkilatını koruyan yarı-efsanevi bir bilgedir. Aynı zamanda, Türklerin en eski destanı olan Dede Korkut Kitabı’ndaki hikayelerin anlatıcısı ozandır.