Türk dünyasının yetiştirdiği en önemli edebiyatçılardan birisi olan Kırgız yazar Cengiz Aytmatov’un vefatının üzerinden 11 yıl geçti. Eserleri 176 dile çevrilen Aytmatov, ahlak, sevgi, emek, erdem ve milli değerleri evrensel bir dille işlediği eserleriyle Türkistan bozkırının hikayesini tüm dünyaya anlattı.
Cengiz Aytmatov Kimdir
Cengiz Aytmatov, dünya edebiyatında önemli bir yere sahip Kırgızistan milli yazarıdır. 12 Aralık 1928 tarihinde Kırgızistan’ın başkenti Bişkek’e bağlı olan Şeker Köyü’nde doğan Aytmatov’un babası Törekul Aytmatov, annesi Nagima Hamzayevna Aytmatova’dır.
Her akşam çadırlarının önünde babasını bekleyen Cengiz, bir gün yine beklerken Sovyet askerinin ona ortasında kurşun deliği bulunan tahta bir at vermesiyle durumu anlamış, babası kurşuna dizilmiştir… Babasını kaybeden Aytmatov’u annesi yetiştirmiştir.
İlkokula kendi köyünde gitmiş, babaannesi Ayımkan beş altı yaşlarından itibaren torununu ninniler, masallar, efsanelerle beslemiştir. Kırgızistan’da veterinerlik lisansını aldıktan sonra, “Pravda Gazetesi”ne gönderdiği bir tayın doğum hikayesiyle yazarlığa adım atmıştır.
Eserlerinde kadını önemli bir konuma oturtan yazar; aşk, gerçeklik ve sembolizmi kültürle yoğurarak roman sayfalarına aktarmıştır. Aytmatov, dünyaya “Mankurt” kelimesini duyurmuştur. Öz kimliğinden kopup başka milletlere benzemeye başlayan insanın adıdır mankurt. İyilik-kötülük, dostluk-düşmanlık, adalet-cahillik, hoşgörü-zalimlik gibi çatışmaları semboller üzerinden vermiştir okuyucuya.
Edebiyatta, tarih ve kültürün varlığına önem veren yazar şunları söylüyor: “Bana göre edebiyatın görevlerinden birisi her toplumun kendi tarihi gelişimi içinde geçirdiği tecrübeyi sanatkarane bir biçimde yansıtması ve böylece geçmişin ışığı altında yeni tarih gerçeğini takdir edebilmesidir.”
Eserlerinin kaynağından birisi de Manas Destanı olan yazar:“Manas’ı dinlediğinde ağlamayan Kırgız yoktur. Manas’ın milli şuura sinmesi anne sütü ve ana dilinin sinmesine eşittir. Onu bilmeyen Kırgız kendi halkı ve yurdunu bilmeyendir.” diyor.
Cengiz Aytmatov’un Eserleri
Eserleri 176 dile çevrilen, ilk romanı “Toprak Ana” olan Aytmatov, “Dağlar ve Steplerden Masallar” (Pavesti Gori Stepey) adlı öykü kitabıyla ün kazanmış ve 1963 yılında Lenin Edebiyat Ödülü’ne layık görülmüştür. Louis Aragon’un “dünyanın en güzel aşk hikayesi” olarak nitelendirdiği “Cemile” romanıyla ünü ikiye katlanmış, bu ünü “Gün Olur Asra Bedel” “Selvi Boylum Al Yazmalım”, “Beyaz Gemi” ve “Dişi Kurdun Rüyaları” gibi eserleriyle perçinlemiştir.
Yazarlığının yanı sıra politikaya da atılan Aytmatov, Kırgızistan Meclisinde Talas Bölgesi Milletvekilliğinin yanı sıra Kırgızistan’ın Benelux Devletleri Büyükelçiliği yapmıştır.
Gün Olur Asra Bedel romanının film çekimleri için Kazan’a giden yazar rahatsızlanmış, 10 Haziran 2008 tarihinde tedavi gördüğü Almanya Klinikum Nord’da hayatını kaybetmiştir.
Geçtiğimiz yıl 89. doğum günü kutlanan Cengiz Aytmatov’un Maltepe Belediyesi tarafından Cengiz Aytmatov parkında heykelinin açılışı yapılmıştır.