Bağımsız Türk Devletlerinin Başkentleri
Bakü
Azerbaycan’ın başkenti olan Bakü, Hazar Denizi’nin batı kıyısında yer alır. Abşeron yarımadasında konumlanan kent, Kafkasya’nın en büyük şehri, en önemli kültür ve ticaret merkezidir. Ülkenin en doğusundaki önemli sanayi merkezi olmasının yanı sıra, sınırları içerisinde bulunan Bakü Limanı,Hazar Denizi’nin en önemli limanı olma özelliğine sahip. Kentin yaşı ve kurulma tarihi bilinmese de, arkeolojik kazılarda çok eski dönemlere ait yaşam izleri bulunmuştur.
Şehirde yaşayanların büyük çoğunluğunu Azerbaycan Türkleri oluşturur. 2014 verilerine göre şehrin nüfusu 2.181.800’dür. Azerbaycan nüfusunun üçte biri Bakü’de yaşamaktadır. 1647 yılında Bakü’yü ziyaret eden Evliya Çelebi Seyahatnamesinde, Bakü’deki petrol madenleri ve sağlanan gelir hakkında bilgiler vermiştir. Tarihin çeşitli dönemlerinde Bakü, Şirvanşahlar Devleti, Bakü Hanlığı, Bakü Guberniyası, Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’nin merkezi şehri olmuştur.
Bakü’de 20’den fazla müze, galeri, kültür, sanat merkezi faaliyet göstermekte olup, 10’dan fazla üniversite bulunmaktadır. “Şirvanşahlar Sarayı“,”Kız Kulesi“, “Goşa Gala Gapısı“,”İçerişehir“ Bakü’de mutlaka görülmesi gereken yerler arasında sayılabilir.
Taşkent
Orta Asya’nın nüfus bakımından en kalabalık kenti olan Taşkent, eski Sovyet Cumhuriyetleri içerisinde dördüncü büyük şehirdir. Türk-İslam mimarisini yansıtan Özbek mimarisi örnekleri arasında: Taşkent’teki “Kukeldaş Medresesi“, “Barak Han Medresesi“, “Hz. İmam Camii” (Cuma Mescidi) sayılabilir.
Özbekistan’ın başkenti olan Taşkent’in nüfusu, 2006 yılı nüfus sayımlarına göre 2.700.000’dir. Tarihi kaynaklarda Çaç, Şaş, Şaşkent, Tünkent, Binkent isimleriyle anılan şehir, 11. yy’da Biruni ve Kaşgarlı Mahmud’un yazılı metinlerinde Taşkent adıyla kaydedilmiştir. Samaniler, Karahanlılar, Karakitaylılar’ın topraklarında yer alan Taşkent, 14. yy’da Amir Timur tarafından ele geçirilerek imparatorluğun önemli merkezlerinden biri olmuştur. Daha sonra Buhara ve Hokand Hanlığı’na katılan şehir, 1865’te Rusya’nın Türkistan Genel Valiliği merkezi, 1918’de Türkistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’nin başkenti konumuna gelmiştir.
Orta Asya’da ilk ve hâlâ tek metrosu olan Taşkent metrosu, 1977 yılında halkın hizmetine açılmıştır. Taşkent Mimar Camii, Zangiota Camii, Timurlular Tarihi Muzesi, Mustakillik Meydanı Taşkent’te mutlaka görülmesi gereken yerler arasında sayılabilir. Taşkent’te ülkenin en büyük üniversiteleri faaliyet göstermekte, kültür, sanat merkezleri ve müzeler bulunmaktadır.
Bişkek
Kırgızistan’ın başkenti olan Bişkek Kazakistan sınırında konumlanmaktadır. 1862’de bölgeyi ele geçiren Ruslar tarafından Pişkek olarak adlandırılan Bişkek şehri, Sovyetler döneminde Bolşevik askeri Mihail Frunze’nin anısına Frunze adıyla isimlendirilmiş (1926-1991), bağımsızlık kazandıktan sonra şehir yeniden Bişkek adını almıştır.
Uzun bir süre minare görevi üstlenen 9. yy’dan kalma Burana Kulesi görülmeğe değer tarihi yapılar sırasında yer alır. Şehirde Temmuz ayında +42 derece olan sıcaklık, kışın -7 dereceye kadar düşebilmektedir. Şehri donatan sayısız küçük parklar günübirlik geziler için ideal yerlerdir. Rus, Ukraynalı, Kazak, Özbek, Tatar, Alman, Dongan, Uygurlardan oluşan şehir nüfusunun çoğunluğunu Kırgızlar teşkil etmektedir.
Şehrin nüfusu 2012 sayımına göre 874.400’dür. Kırgızistanın başkenti olan Bişkek, ülkenin önemli ilim merkezleri, müze ve sanat evleri, üniversitelerin birçoğu ve ülkenin en büyük fabrikalarına ev sahipliği yapmaktadır.
Astana
Kazakçada başkent anlamına gelen Astana, 750.000 nüfusuyla Kazakistan’ın başkenti ve 2. büyük şehridir. Astana şehri 19. yy’ın 30’lu yıllarında İşim nehrinin sahilinde kale amacıyla yapılmıştır. Şehir eski devirlerde Akmolinsk (Çarlık Rusyası dönemi), 1961’den 1992’ye kadar Akmola (Sovyetler Birliği), 1992’den 1998’e kadar Çelinograd olarak adlandırılmıştır.
1991 bağımsızlığı sonrasında Kazakistan’ın kuzeyinde yaşayan Rus etnik gruplarının ayaklanmasıyla birlikte Kazakistan’ın başkenti ülkenin güneyinde bulunan Almatı’dan Astana’ya taşındı. 1999’da UNESCO tarafından“Dünya şehri”ünvanını alan Astanakentini İşim nehri ikiye bölmektedir: Sağ tarafında eski şehir bölgesi, sol kısmında ise büyük modern binalarıyla, yeni inşa edilmiş cami, eğlence merkezleri, farklı mimarilere sahip yapılarıyla yeni şehir bölgesi bulunuyor.Gök kubbeli Merkez Camii, teleferikle çıkılan Köktöbe, turkuaz renkli Büyük Almatı Gölü,yüksekliği 105 metre olan ve şehrin simgesi haline gelmiş Bayterek anıtı Astana’da gezilmesi gereken yerler arasında bulunur. Astana’da dört üniversite, müze, tiyatro ve kütüphaneler bulunmaktadır.
Aşkabat
1881 senesinde kurulan Aşkabat kenti neredeyse tamamıyla Karakum Çölü’nde yer alan Türkmenistan’ın bir vahası konumundadır. İran sınırına yakın, Kopet Dağı eteklerinde konumlanan şehir, Türkmenistan’ın Ahal Vilayeti’nde yer alır. Tarihciler eski Aşkabat’ın en az 8 bin yıllık bir geçmişe sahip olduğunu ve kentin her dönemde yerleşim yeri olduğunu belirtirler.
Türkmenistan’ın başkenti olan şehir, ülkenin cam işleri, iplik fabrikaları, ipek fabrikaları vb. 50’den fazla fabrikaya sahip sanayi merkezidir. Özbek, Azerbaycanlı, Rus, Ermeni topluluklarıyla birlikte büyük çoğunluğu Türkmenlerden ibaret olan şehrin nüfusu 2004 verilerine göre 773.400’dür. “Ertuğrul Gazi Camii” ,”Tarafsızlık Anıtı“, Darvaza’daki”Cehennem Kapısı” Türkmenistan’da mutlaka görülmesi gereken yerler arasındadır. Başkentte dört tiyatro, sinema salonları, müzeler, dokuz kolej ve ülkenin en önemli üniversiteleri bulunmaktadır.
İlgili İçerik: Bağımsız Türk Devletleri