Şamanizm nedir?
Şamanizm: transa geçerek, ruhlar ve Tanrı ile insanlar arasında iletişimi sağlayıp, hastaları tedavi etme, iyi ruhların yararlı etkilerini sürdürme, kötü ruhların ise zararlı etkilerini önleme yetkisine sahip Şamanların etrafında çevrelenmiş en eski inanç biçimlerinden biridir.
Şamanizm inancında ata ruhları ve tabiat unsurlarına tapınma söz konusudur. Orta Asya Şamanizminin temelleri Gök Tanrı, güneş, yer, su, ateş ve atalar kültüne dayanmaktadır. Birçok bölgeye tesir eden Şamanizmin etkileri hiç kuşkusuz Anadolu’da da görülmektedir. Günümüze kadar gelmiş olan uygulamalara verilebilecek en bilinen örnek su kaynaklarının etrafına,taşlara ve ağaçlara bez bağlamaktır. Günümüzde halen dilekte bulunmak isteyen kişilerin türbe ve ağaçlara bez bağlaması Şamanizm etkisiyle var olan bir gelenektir.
Kurşun dökme adeti de Şamanizmden gelmektedir. “Kut kuyma” adı verilen bu gelenek, kötü ruhlardan birinin çaldığı “saadet ve talihin” geri getirilmesi için yapılan sihir kökenli bir tür ayindir.
Çocuğu olmayan kadının ağacın altından geçmesi, ağaca dua ederek çocuk istemesi gibi bir ağaç kültü de mevcuttur.
Bu gelenek, Anadolu’nun bazı bölgelerinde, Şamanist Yakutlar ve Altaylarda oldukça sık rastlanılan bir ritüeldir.
Al karısı denilen kötü bir ruhun bulunduğu inancı da yaygındır. Al karısı, albastı inancı hemen hemen bütün Müslüman Türklerde görülür. Lohusa kadına ve bebeğine musallat olduğu düşünüldüğünden, yeni doğum yapmış kadının saçına kırmızı kurdele bağlanır ya da yastığına çatal iğne takılır.
Nazar olgusu ve nazar değmesi inancı da en eski Türk inanışlarındandır.Günümüzde yaygın olan “nazar bocuğu, deve boncuğu, göz boncuğu” unsuru, bazı kişilere verilmiş olağan dışı özellikler sebebiyle baktığı insanda kötü etkiler bırakacağına inanıldığı için kullanılmaktadır.
Giden misafirin arkasından su dökmek de Şamanizmdeki su kültüne örnek olarak gösterilebilir.
İstenmeyen bir olay duyulduğunda eli üç kez tahtaya yahut sert bir yere vurmak, kötülüklerden korunmak ve kötü ruhların duymasını engellemek amacıyla yapılan bir Şamanizm geleneğidir.
Şamanizme göre köpek, ruhun yaklaştığını fark ederek acı bir şekilde ulumaya başlar. Günümüzde hala Anadolu’da köpek uluması uğursuz kabul edilmektedir.
Şaman ayinlerinde davul, kopuz kullanılır ve müziksiz bir ayin söz konusu değildir. Anadolu Aleviliğinde yapılan ibadet de müzikten ayrı düşünülemez. Burada da Şamanizmin etkileri görülmektedir.
İlgili içerik: Eski Türk Dinlerine Bir Bakış: Gök Tanrı İnancı