Salep Nedir, Nasıl Yapılır, Salebin Faydaları Nelerdir?
Anadolu’da yüzyıllardır damakları tatlandıran bir içecek olmasının yanı sıra ilaç olarak da kullanılan salep, kışın içimizi ısıtan, yazın da dondurma yapımında kullanılan bir ürün. Dünyaca ünlü Maraş dondurmasının ana malzemesi salep olup 1 gram salebin, 200 ml suyu absorbe ettiği bilinmektedir.
Salep Neyden Yapılır?
Bu sorunun cevabı, ülkemizde yavaş yavaş tükenme tehlikesiyle karşı karşıya bulunan orkidelerin yumrusunda saklı. Salep birçok orkide türünün yumrularından sağlanan tozdan elde edilir. Orkide yumrusu süt veya su ile haşlanarak kurutulduktan sonra öğütülüp tüketime hazır hale getiriliyor.
Orkide bitkisi ve orkide yumrusu
Türklerin Saleple Tanışması
Salep ilk olarak Hitit döneminde içecek ve ilaç olarak kullanılmıştır.
İslamiyet’in doğuşu ve Türklerin Müslüman oluşuyla birlikte şarap gibi sarhoşluk veren içkilerin yasaklanması, alkolsüz içeceklerin daha da ön plana çıkmasını sağlamıştır. Salebin içecek olarak tüketimi de bu tarihten itibaren yoğunlaşmıştır. İbn-i Sina, Kanun adlı ünlü eserinde salepten;
- • İştah açıcı
- • Afrodizyak
- • Felç giderici
- • Balgam söktürücü
olarak bahsetmektedir. Daha ilginci salebin, doğacak çocuğun cinsiyetine etkisi olduğundan da söz etmiştir. Osmanlı dönemine gelinince, her yıl padişahlara pişirilen macunların yazıldığı defterde salep de yerini almıştır. Salep, zamanla Osmanlı hakimiyetinde kalan Balkanlara ve Orta Doğu’ya yayılmış olup, bu bölgelerde kullanımı halen sürmektedir. İçeceğinin yapıldığı salep bitkisi, ülkemizde şehirleşme, sanayileşme, aşırı otlatma ve yangınlar gibi farklı tehditlerin etkisiyle ciddi oranda tükenme riskiyle karşı karşıya kalmış, bu nedenle uluslararası koruma altına (CITES) alınmıştır.
Salep tozu ve Maraş dondurması üretmek için ihtiyaç duyulan orkide miktarının gitgide artıyor olması da farklı bir risk oluşturuyor. Salep orkidesi yetiştiriciliği henüz yeterince yaygınlaşmadığı için, ihtiyaç duyulan orkidelerin çok büyük bir bölümü halen doğadan toplanıyor. Ülkemizde her yıl yaklaşık olarak 130 milyon orkide yumrusu toplanıyor. Aşırı toplanan orkideler doğada kaybolma riski ile karşı karşıya bulunuyor. Bu nedenle orkidelerin toplanması şu an yasak ve toplanması halinde 38 bin TL’yi bulan ceza uygulanıyor.
Salebin Kullanım Alanları
İçerdiği “glikomannan” oranı, salepte kaliteyi belirleyen temel unsurdur. (Ortalama %40 civarında olması gerekir). Maraş dondurmasında “stabilizatör” olarak kullanılmasının sebebi bu unsurdur. Dondurmada düzgün bir yapı elde edilmesi için kullanılır. Dondurmanın depolama sürecinde yaşanması olası sıcaklık dalgalanmalarına karşı salep aynı zamanda bir önlem mahiyetindedir. Bu şekilde oluşan buz kristallerinin büyüklüğünün azaltılması amaçlanır. Öte yandan salep, ürünün erimeye karşı direncini de arttırmaktadır. Maraş dondurması yapımında 100 gram süte 0,7 gram salep konulması gerekir.
Maraş dondurması
Salep Nasıl Yapılır?
Özellikle kış mevsiminde sevilerek tüketilen salebin yapımı oldukça kolay. Toz salep şeker ile tencerede karıştırılır. Üzerine soğuk süt ilave edildikten sonra koyulaşıp kıvam alıncaya kadar karıştırarak kaynatılır. Salebin kokusu hissedilmeye başladığında tencereyi ocaktan alıp sıcak sıcak servis edebilirsiniz. Arzu ederseniz üzerine tarçın ilave edilebilirsiniz.
Salebin Faydaları Nelerdir?
- • Karbonhidrat içerdiğinden büyük miktarda enerji vermektedir.
- • Boğaz ağrısı ve öksürüğe iyi gelir.
- • Cinsel gücü artırıcı etkisi vardır.
- • Midede yanma, şişkinlik ve gaz gibi sorunlar için ideal bir çözümdür.
- • Bronşit gibi göğüs hastalıklarına iyi gelir.
- • Hemoroit tedavisinde ve önlenmesinde kullanılır.
- • Bağırsak solucanlarının düşmesini sağlar.