Vakti zamanında Atina ve Mardin kentleri gibi bir “bilim merkezi” olan Harran, yüzyıllar boyunca pek çok medeniyete ev sahipliği yapmış köklü bir yerleşim yeridir.
Harran’ın simgelerinden birisi olan “kubbeli Harran evleri” ise MÖ VI. yüzyıldan bu yana varlığını korumayı başarmış, Şanlıurfa’nın güneydoğusunda hala yaygın olarak kullanılan yöresel mimari örneklerindendir.
Kubbeli Harran Evlerinin Özellikleri
Harran evlerinin dikkat çeken en önemli özelliklerinden birisi kubbelerinde ağaç kullanılmamış olmasıdır. Çöl coğrafyasında ağaç bulmanın zorluğu nedeniyle kubbelerin yapımında tuğla kullanımı tercih edilmiştir. Harran evlerinin kubbesinde de kullanılan kerpiç ve tuğlalar Harran’da bolca üretilmektedir.
30-40 tuğla dizisi yapılarak inşa edilen bu evler en çok 5 metre yüksekliğe sahiptir. Balçık sıva ile iç ve dış cephesi sıvanır. Yazları serin ve kışları sıcak tutan bu evler 1979 yılından bu yana koruma altına alınmaya başlanmıştır. Civardan malzeme toplanması, kanal açılması ve yeni inşaat yapılması yasaklanmıştır. Evlerden biri 1999’da restore edilerek “Harran Kültür Evi” adıyla turizmin hizmetine sunulmuştur.
Harran Evlerinin Bazı Özellikleri
Hazreti İbrahim (as) Peygamber’in de yaşadığı yöre olan Harran, Roma ve Asurlular dönemlerinde de yerleşim yeri olarak kullanılmıştır. Harran Ovası binlerce yıldır tarımsal amaçla kullanılan verimli bir ovadır. Burada inşa edilen kubbeli Harran evlerinin tepesindeki kümbetler, evdeki oda sayısının bir göstergesidir. Bu da yapı sahibi için bir zenginlik göstergesi olarak görülmektedir.
Bindirme metodu ile inşa edilen kubbeli evler Harran’ın güneyine doğru yoğunlaşır. Kare veya kareye yakın bir temel üzerine bindirilir. Her kubbe, kemerler vasıtasıyla başka bir kubbeye bağlanır. Bu şekilde alan genişliği elde edilir.
Üzeri açık bırakılan kubbeli Harran evleri bu nedenle gündüzleri çok aydınlık olur. Ayrıca içeride oluşabilecek dumanın dışarıya tahliyesini de bu açıklıklar sağlar. Zaman içerisinde yapılması olası tadilat çalışmaları için dıştan “tırmanma çıkıntıları” yapılmıştır. Dışarıdan görünümleri itibariyle yan yana koniler olarak görülen kubbeli Harran evlerinin yapımında kullanılan kerpiç ve tuğlalara gül yağı karıştırıldığı da rivayet edilir. Ayrıca kubbenin oturtulduğu taşlardan birinin alınması ile kubbeli evlerin çökeceğine de inanılır.
Harran’a Nasıl Gidilir?
Bu muhteşem kültür varlıklarını yerinde görmek isteyenler öncelikle Şanlıurfa kent merkezine gelmeliler. Bir saatlik bir yolculukla 44 kilometre mesafede olan kubbeli evler ziyaret edilebilir. Evler Harran Ovası’nda yer almaktadır. Harran’a gitmişken;
- • Harran Üniversitesi
- • Harran Höyüğü
- • Harran Kalesi ve şehir surları
- • Bazda Mağaraları
da gezilebilir.