Kolesterol ilaçları kullanılmalı mı?
Bu yazımız son yılların en popüler tartışma konularından birisi olan “kolesterol ilaçlarının kullanımı” hakkında olacak. Sürekli gündemde olan, bilgisi olsun olmasın herkesin hakkında bir şeyler söylediği bu ilaçların kullanılması konusunda kolesterol hastalarının kafası bir hayli karışmış durumda. Özellikle medyatik bazı isimlerin hastaların rahatsızlık boyutunu hiçe sayarak “kolesterol ilaçlarının kullanılmaması gerektiği, bu ilaçların adeta zehir niteliğinde olduğu” minvalinde açıklamalar yapması kolesterol hastalarının hayatını ciddi şekilde riske sokuyor.
Şimdi size bir kalp hastasından bahsedeceğim. 2015 yılında kalp krizi geçirmiş, 3 ana damarı %100 tıkalı olduğu için bypass yapılmış ve doktoru durumu hakkında bilgi verdikten sonra sıkı sıkı tembihliyor:
“Bu ilaçları mutlaka kullanmanız gerekiyor. Eğer kullanmazsanız yeni yerleştirdiğimiz damar da tıkanabilir ve ikinci bir kalp krizini atlatma ihtimaliniz çok düşük”.
62 yaşındaki amca doktorun odasından çıktıktan sonra düşünüyor. “Koskoca Profesörler bu ilaçlar zehir, bu ilaçları kullanmayın diyorlar. Karaciğeri bitiriyormuş. Bile bile zehir içilir mi? Her gün bir sürü ek ilaç içiyorum zaten, bu ilacı içmesem ne olacak ki”.
Sonuç olarak, ilacın kullanılmaması neticesinde iki yıl içinde yeni takılan damar da tıkanıyor ve hasta ölüyor.
Peki bu durumun sorumlusu kim?
Biz doktorları üzen bu konunun daha iyi anlaşılması için konuyu detaylıca anlatmak istiyorum.
Kolesterol ilaçları kimlere yazılır, hangi durumlarda kullanılır, kimlerin kolesterol ilacı kullanması gerekir?
Öncelikli olarak bir hasta kolesterol yüksekliği ile karşımıza geldiği zaman, kalp hastalığına bağlı ölüm riski taşıyıp taşımadığını hesaplayan bir programda hastanın risk oranını öğreniyoruz. Score adı verilen bu programda hastanın; yaşına, cinsiyetine, sigara içip içmemesine, büyük tansiyon değerine, total kolesterol değerine ve hdl kolesterol değerlerine göre taşıdığı toplam riski hesaplanıyor:
- Şayet bilinen bir kalp hastalığınız yoksa ve bu riskiniz % 1’in altındaysa kolesterol ilacı başlamak uzun vadeli bir planın parçası. Çünkü siz düşük risk grubundasınız. Öncelikli önerimiz sıkı bir diyetle birlikte spor yapmanız ve kolesterolünüzü bu şekilde düşürmeniz.
- Şayetrisk %1-5 arasındaysa veya tansiyon hastasıysanız ve büyük tansiyonunuz 16-17 lerde seyrediyorsa orta risk grubundasınız demektir. Yani daha dikkatli olmanız ve kötü kolesterolünüzün 130’u geçmemesi gerek. Öncelik yine bir süre diyet ve egzersiz yapmak. Buna rağmen düzelmezse o zaman sizin için ilaç tedavisi düşünülebilir.
- Şayet riskiniz %5-10 arasındaysa veya aşağıdakilerden birine sahipseniz;
–diyabet hastasıysanız
–orta derece böbrek yetmezliği varsa
–tansiyonlarınız 18 in üstünde seyrediyorsa
–total kolesterolünüz 310 un üzerindeyse
Yüksek risk grubunda yer almaktasınız ve kötü kolesterolünüzün mutlaka 100’ün altında olması gerek. Şayet 100 üzerindeyse ilaç tedavisiyle birlikte diyet ve egzersiz yapmanız şart. - Eğer riskiniz %10’un üzerindeyse veya aşağıdakilerden birisine sahipseniz;
-diyabet hastalığınız gözünüze ve böbreklerinize vurduysa
–ileri derece böbrek yetmezliği varsa
-kardiyolog tarafından kalp hastalığı tanısı konduysa
-anjioda kalp damarlarınızda tıkanıklık olduğu ortaya konmuşsa
Çok yüksek risk grubundasınız demektir ve kötü kolesterolünüzün 70’in altında olması gerekmektedir. 70’in üstündeki her değerde mutlaka ilaç tedavisi almanız gerekmektedir.
Kolesterol dediğimiz şey kan yağıdır ve kolesterol damar duvarında birikerek damarın daralmasına ve eğer bu darlık ilerlerse kalp spazmının gelişmesine, tamamen tıkanırsa da kalp krizine neden olur. O yüzdenözellikle tıkanıklık başlamış riskli hastalarda, bu birikimi engelledikleri için kolesterol ilaçlarının kalbi koruyucu etkisi vardır.
Kolesterol ilaçlarıyla ilgili araştırmalar
Yaptığımız bir çalışmada, gönüllü olarak katılan kalp krizi geçirme öyküsü olan hastaların yaşları cinsiyetleri ve kolesterol ilacı kullanıp kullanmadığı, eğer kullanmadıysa neden kullanmadığını öğrenebileceğimiz bir anket uyguladık.
Araştırmaya katılanların %75’i erkek %25’i kadınlardan oluşmaktaydı. Tüm hastaların %35’i kolesterol ilacı kullanmamaktaydı ve bunların %86’sını erkekler oluşturmaktaydı. Neden ilaç kullanmadıklarını sorguladığımızda ise %40 ‘ı bilgisinin olmadığını, kalan kısım ise kendi isteğiyle faydasız olduğu için bıraktığını ve medyadan etkilendiğini söylemiştir.
Dünya çapında yapılan diğer bir çalışmaya göre kolesterol seviyesi yüksek olan ve kalp krizi riski yüksek olan erkeklerin kolesterol ilacı tedavisi sonrasında kalp hastalığı ve kalp krizine bağlı ölüm riskinde ciddi azalma olduğu gösterilmiştir.
Farklı bir çalışmada ise kalp krizinden sonra kolesterol ilacı kullanan ve kullanmayan iki grup 10 yıl izlenmiş, bunlardan kolesterol ilacı kullananlarının kalp hastalığına bağlı ölüm oranları kullanmayanlara göre belirgin olarak düşük çıkmıştır.
Sonuç olarak kalp hastalığı olanlarda kolesterol ilacı kullanmak bu kadar önemliyken, bizim çalışmamızda ilaç kullanmayanların %40’ı bilgisinin olmadığından bahsediyor. Yani biz doktorlar yeterli bilgiyi veremediğimiz için hastalar zaten yaşla gelen fazla miktarda ilaca bir yenisini daha uzun süreli eklemek istemiyor ve ilaç kullanımını bırakıyor.
İlacı kullanmayanların diğer nedenleri ise medyada çıkan haberler ve alanında uzman olarak gösterilen doktorların yaptığı genellemeler. Bunun neticesinde hastaların yanlış bilgilendirilmesine bağlı gelen önlenemez ölümler. Medyatik olma çabasıyla yapılan keskin söylemler ve genellemeler belki de masumca size güvenen insanların hayatlarından çalınan yıllara neden olabilir.
Durum böyle iken televizyonda veya haber sitelerinde detay vermeden genelleme yapılarak konuşulması tehlikeli bir davranıştır. By-pass olmuş çoğu hasta bu haberler sonrasında kolesterol ilaçlarını bırakıyor. Peki bu ne anlama geliyor? 20 saatlik zorlu bir ameliyat sonrası kalbe kazandırılan yeni ve sağlıklı damar tekrar tıkanmaya başlayacak ve tekrar kalp krizi geçirme riski artacak. Bilindiği üzere ikinci olarak geçirilen kalp krizinin ölümcül etkisi çok daha yüksektir.
Kolesterol ilacı özellikle kalp hastalığı olanlar için hayati önem taşımaktadır. Lütfen medyadan önce doktorunuza güvenin.
Sağlıcakla…
Not: Bu yazı hazırlanırken Türkiye Endokrin ve Metabolizma Derneği’nin 2018 yılı lipid hastalıkları kılavuzundan faydalanılmıştır.