Türklerin tarihte varoluşlarından günümüze dek yaşatılan isim koyma geleneği ciddi değişikliklere uğramış olsa da, bazı yönleriyle günümüzde de yaşatılmaya devam ediyor. Bu içeriğimizde En önemli Türk isimleri, Öz türkçe isimler, Ad koyma geleneği ve İsimlerin anlamları konularını sizler için inceledik.
Türklerde İsim Koyma Adeti ve En Sık Kullanılan İsimler
Bu geleneğin hayat bulduğu merasimlerde bebek beyaz bir keçeye sarılmakta, evin eşiğinden 3, 7 veya 9 defa geçirilmekteydi. Bahsi geçen uygulama bebeğin yaşamı boyunca temiz ve uzun ömürlü olması beklentisiyle yapılmaktaydı. Ayrıca dünyaya geldikten sonra fazla yaşamayan bebekler için “Tanrı’nın gözü değdi” gibi anlamlar yükleniyor, doğan diğer çocuklara göz değmemesi için;
- • Satılmış
- • Niyazi
- • Ağırcı
gibi adlar koyuyorlardı. Kişi adlarına ayrı bir ilgi duyan eski Türkler “adı ağır gelmesin” diye bazı isimleri koymaktan imtina ediyorlardı. Kimileri ise erkek çocuklarının saçını uzatarak göz değmesinden sakınılacağını düşünüyorlardı. Kız çocuklarına;
- • Oğulhan
- • Dursunhan
- • Fikret
- • Emre
- • Ümithan
vb. isimler koymak da Tanrı’dan bir erkek çocuk talebinin ifadesi olarak yapılmaktaydı. İsim koyulduktan sonra kimi coğrafyalarda ise “diş” adı verilen bir hediyeleşme geleneğine rastlanır. Çocuğun doğumunu gerçekleştiren ebe bebeği misafirlerin önünden teker teker geçirir, hediyeleri toplar ve bebeğin beşiğine koyardı. Altay Türkleri zamanında bebeğe ismini babası verirdi. Bu isim ise doğumu müteakiben eve ilk gelen kişinin adı olurdu. Kimi zaman ise bebeğin doğumundan sonra ilk sarf edilen sözcüğün isim olarak koyulduğu da vakiydi.
Dede Korkut öykülerinde ise bebeklere isim koyan bizzat Korkut Ata’dır. Doğumun ardından bebeğe anne ve babası geçici bir isim koyuyordu. Çocuğun kalıcı ismi ise av veya savaşta gösterdiği kahramanlığa göre koyuluyordu.
Çocuğun İsim alabilmesi için kahramanlık göstermesi beklenirdi
Örnek vermek gerekirse karşısına çıkan bir boğa ile savaşan Dirse Han’ın oğlu buna istinaden “Boğaç Han” adını almıştır. Tüccarların malını yağmacıların elinden kurtarması Bamsı Beyrek’e bu ismin layık görülmesini sağlamıştı. Yakut Türklerinde ilk isim doğumu takip eden üçüncü ayın sonunda verilirdi. Gerçek ad konulması için ise çocuğun “yay basıp, ok atması” beklenirdi.
Öte yandan çocuklara isim konulurken yaşanan önemli bir hadise veya görülen farklı bir nesne de ad konulma alışkanlıklarına yön verebiliyordu. Örneğin;
- • Yağıgeldi (Yağı: Düşman)
- • Yağıbastı
- • Kurtulmuş
- • Gündoğdu
- • Akgün
- • Kurtgeldi
- • Kurtbeğ
bu şekilde konulmuş isimler arasındadır. Çocuğunu erken kaybeden aileler, diğer çocukları doğduğunda;
- • Dursun
- • Binyaşar
- • Ölmez
- • Durdu
- • Yaşar
ve benzeri anlamda isimler koymuşlardır.
Günümüzde de yukarıda belirtilen isimler bilinerek veya bilinmeyerek çocuklara konulmaya devam etmektedir.