Bosna, Osmanlının Balkan fetihleri sürecinde diğer uluslara göre farklı hususiyetlere sahip bir toplum olarak ön plana çıkmaktaydı. Türklerle benzer birtakım manevi değerleri olması nedeniyle kısa sürede iki ülkenin halkları arasında bir uyum meydana gelmişti. Bosnalılar bunun bir sonucu olarak Müslüman olmuşlar, İslam dinini bir yaşam tarzı haline getirmişlerdi. Bosnalı kadınlar Türk ve İslam tarihinden referans aldıkları bilgiler ışığında örgütlenmişler ve bu örgütlenmeye “Sevdaluk” adını koymuşlardır. Sevdaluk, Boşnakça’ya Türkçe’den geçmiş bir kelime olup sevgi ve aşk manasına geliyor. İslam Peygamberi Hz. Muhammed (sav) döneminde kurulan Muahat ve Türk tarihinde yeri olan Bacıyan-ı Rum ile mantık ve işleyiş bakımından büyük benzerlikler arz etmektedir.
Sevdaluk’un Felsefesi ve İşlevi
Bosna’nın Tuzla kentinde uygulanan Sevdaluk;
- • Çocukların daha sağlıklı ortamlarda eğitim almasının sağlanması
- • Ev yapımı finansmanı
- • Tarım işlerinde yardımlaşma
- • Savaşlarda hayatını kaybedenlerin ortada kalan çocuklarına sahip çıkma
gibi kutsal sorumlulukları sırtlanmak üzere kurulmuş bir sivil toplum kuruluşudur. Aynı köy veya mahallede yaşayan iki sülaleden yaşlı olan kadınlar, Sevdaluk’u tesis etme adına bir tören organize ediyorlardı. Bu şekilde iki sülale arasındaki ilişkiler yoğunlaşmakta ve bir kardeşlik kültürü doğmakta idi. Adeta akraba gibi hisseden iki sülale arasında erkekler veya kadınlar arasında anlaşmazlık yaşanmaz, sülalenin çocukların eğitiminde ortak hareket ederlerdi. Sevdaluk kuranlar birbirini kardeş olarak belledikleri için çocukları arasında evlilik olmazdı.
Sevdaluk Kültürünün Bosna’ya Katkıları
Boşnakların Sevdaluk uygulaması ulus anlayışına büyük katkılar sağlamıştır. Özellikle 19. yüzyılda Balkan Savaşları ile Osmanlı topraklarından çıkan Bosna büyük sıkıntılarla karşılaşmış, ulus olarak milli ve manevi değerlerini koruma endişesi yaşamışlardı. Sevdaluk geleneği yaşatılmak suretiyle bu değerlerin korunması ve geliştirilmesi amaçlanmıştır. Bu yapılanmanın 1994 yılında kurulan Bosna-Hersek devletinin kurulması adına bir altyapı oluşturduğu bir realitedir. Ancak savaş sonrası gelişen süreç içerisinde bu gelenek unutulmaya yüz tutmuştur. Bugün Sevdaluk’un eski örf ve adetlerine sahip çıkmak isteyen Boşnaklar için hala bir değer olarak zihinlerde yer tuttuğu bilinmektedir.
Kaynak: Bosna’da Bir Türk Geleneği “Sevdaluk” (Tuzla-Teoçak Örneği): Cemile Tekin – Turkish Studies